การไหว้ขนมจ้าง
ขนมจ้าง คือ บ๊ะจ่าง หรือ บ๊ะจั่ง ตามสำเนียงพูดของคนจีน
เทศกาลการไหว้ขนมจ้าง ตามทัศนะของชาวจีน นับว่าเป็นเทศกาลแสดงกตัญญูต่อบรรพบุรุษ เป็นเรื่องราวมีจารึกไว้ในพงศาวดารหรือประวัติศาสตร์จีน
เดิมทีเดียวเป็นเทศกาลวันไหว้ขุนนางผู้ซื่อสัตย์ของจีน ผู้มีชื่อว่า “ฉู่หยวน” บางตำราว่า ”คุกง้วน” ตามสำเนียงภาษาจีนแต่ละท้องถิ่น
ดังนั้น เทศกาลไหว้ บ๊ะจ่าง หรือ ขนมจ้าง นี้ ชาวจีนเรียกว่าเทศกาล ตวนอู่เจี่ย นับว่าเป็นวันหนึ่งที่เปิดโอกาสให้ลูกหลานของชาวจีน ได้ระลึกถึงคุณงามความดีของบรรพบุรุษผู้เคยเป็นขุนนางผู้มีความซื่อสัตย์ของจีน
เทศกาลนี้จะตรงกับวันที่ 5 เดือน 5 ตามการนับจันทรคติแบบจีน แต่ถ้าเทียบจันทรคติแบบไทย จะตรงกับเดือน 7 คือในเดือนมิถุนายน
ฉู่หยวน หรือ คุกง้วน มีความรู้พิเศษหลายประการ ทั้งเป็นปราชญ์และนักประพันธ์ผู้มีจิตใจรักชาติ
เขาเป็นขุนนางผู้มีความจงรักภักดีและซื่อสัตย์ พยายามที่จะต่อสู้กับการฉ้อราษฎร์บังหลวงในรัฐฉู่ แต่เพราะความซื่อนี่เองจึงทำให้เขาถูกลอบทำร้าย และถูกใส่ความอยู่เสมอ เขาเสมือนเป็นคนดีที่บ้านเมืองฉี่เขาไม่ต้องการ
ทำให้เขาเกิดความน้อยใจ และรู้สึกอัปยศอดสู ในที่สุดเขาถูกกลั่นแกล้ง จนเจ้าเมืองฉู่เนรเทศออกจากรัฐ เป็นเวลาเนิ่นนานกว่า 20 ปี
ฉู่หยวนหรือคุกง้วนพบว่าการที่บ้านเมืองประสบความพินาศมีเหตุเกิดมาจากการฉ้อราษฎร์บังหลวง ถ้าจะเรียกตามภาษาปัจจุบันนี้คนไทยเข้าใจคำนี้ได้ดีว่า การคอรับชั่น (Corruption) คือการไม่ซื่อตรงต่อหน้าที่ การแสวงหาผลประโยชน์แก่ตนโดยมิชอบมีทั้งการฉ้อราษฎร์บังหลวง และเบียดบังของหลวงไปพร้อม ๆ กัน
ในสมัยที่ฉู่หยวนเป็นขุนนางอยู่นั้น เหล่าขุนนางด้วยกันพากันทำทุจริตเป็นทีม แต่เขาคอยจัดขวางกีดกัน จึงถูกกลั่นแกล้งและถูกใส่ความ
ด้วยความหูเบาของเจ้าเมืองฉู่เขาจึงต้องถูกเนรเทศด้วยความอดสูและตรอมใจในที่สุด เขาจึงไปประโดดน้ำตาย
แม่น้ำที่เขายอมกระโดดน้ำตายชื่อว่า หมี่ลั่ว หรือ ไหม่โหลย อยู่ในเขตมณฑลยูนาน
(ของคาว 5 อย่าง)
เรือนับร้อยหาศพไม่พบ
ตามประวัติศาสตร์เล่าว่า มีเรือมังกรนับ 100 ลำ ได้ออกค้นหาร่างของฉู่หยวน แถมมีผู้คนตีฆ้องเพื่อจะให้มังกรกลัวน้ำ และคืนร่างของเขาให้กับชาวเรือผู้เสาะหา แต่ก็เสียเวลาเปล่า ไม่มีผู้ใดพบศพของเขาเลย จนกระทั่งบัดน
แสดงความกตัญญู
ด้วยความดีมีใจสัตย์ซื่อของฉี่หยวน ชาวบ้านที่รักและนับถือเขาจนเมื่อถึงวันที่ 5 เดือน 5 (ตรงกับเดือน 7 ของไทย) ทุก ๆ ปีชาวจีนจะประกอบพิธีเทศกาลไหว้บ๊ะจ่างหรือขนมจ้าง ลงแม่น้ำลำคลอง เพื่อเป็นการอุทิศแก่ฝูงปลาและสัตว์น้ำ เพื่อมิให้ปลาและสัตว์น้ำไปเกาะกินซากศพของเขา
ยึดเป็นประเพณี
เพื่อเป็นการตอบแทนบุญคุณของฉี่หยวน ต่อ ๆ มาชาวจีนจึงได้ยึดถือเอาวันนี้เป็นประเพณีเทศกาลวันไหว้บ๊ะจ่าง สืบทอดตลอดมา เพื่อสืบเจตนาบุญคุณของบรรพบุรุษผู้วายชนม์ไปแล้ว
อนึ่ง ขนมจ้าง หรือ บ๊ะจ่าง จะมีชาวจีนทำกินทำไหว้กันทั้งเชื้อสายแต้จิ๋ว กวางตุ้ง หรือแคระ ฯลฯ เรียกชื่อเหมือนกัน แต่กรรมวิธีการทำการปรุงต่างกันไปตามรสนิยม
แต่สูตรสำคัญได้แก่ ข้าวเหนียว ถั่วลิสง กุ้งแห้ง ไข่เค็ม และชิ้นหมู จะปรุงรสทั้งหวานและเค็ม บางเจ้าอาจจะเพิ่มเห็ดหูหนูกับเป่าฮื้อในไส้ด้วย
กรรมวิธีจะต้องห่อด้วยใบไผ่จากเมืองจีน แต่ที่ทำกันในเมืองไทยจะใช้ใบอ้อยหรือใบมะพร้าวตามแต่จะหาได้
การห่อก็จะห่อแบบพันและรัดโดยรอบ เป็นลักษณะลูกกลม ๆ เหลี่ยม ๆ แล้วมัดด้วยตอกให้แน่น เผื่อกันแตกเวลานึ่ง