ที่อุทยานแห่งชาติน้ำตกทรายขาว  น้ำตกสวยยังคงไหลหลั่งจากส่วนลึกของเทือกเขาสันกาลาคีรีอย่างงดงาม  ธารน้ำใสหลายสายจากเทือกเขานี้ที่แยกย่อยเป็นสายน้ำลำคลองต่าง ๆ  ยังคงอำนวยความสุขสมบูรณ์ให้แก่ชาวปัตตานีจนพื้นที่แห่งนี้ไม่เคยมีใครสักคนที่จะอดตาย  แม้จะไม่มีเงินก็มีกินอย่างเหลือเฟือ
                และที่หาดทรายชายทะเล  ไล่เรื่อยตั้งแต่ชายฝั่งหาดตะโละกาโปร์ยาวเหยียดไปจนสุดปลายหาดแฆแฆ  อันเป็นจุดที่เสมือนว่าเทือกเขาสันกาลาคีรีจะพุ่งปลายสุดมาตกทะเลที่นี่  ทำให้หาดทรายสวยของหาดแฆแฆมีลักษณะเฉพาะที่สวยงาม  ไม่เหมือนหาดทรายยาวเหยียดที่อื่น ๆ  คือมีสวนหินประดับริมหาดเป็นระยะ ๆ  ที่นี่เป็นที่ที่ภาพยนตร์ไทยทั้งจอแก้วและจอเงินหลายเรื่องได้เคยมาใช้เป็นฉากรักอันงดงามโรแมนติก  และหนุ่มสาวชาวไทยมุสลิมไม่จำกัดเฉพาะชาวปัตตานี  แม้จะเป็นชาวสามจังหวัดภาคใต้ใกล้เคียงอื่น ๆ  ทั้งหลาย  ก็อดไม่ได้ที่จะมาใช้ที่นี่เป็นสถานที่ถ่ายภาพจัดทำสมุดบันทึกรักร่วมกันสำหรับการแต่งงานอันงดงาม  แม้จะเป็นวันที่อึมครึมอย่างวันนี้  ทีม  อ.ส.ท.  เราก็มีโอกาสได้เห็นภาพอันสวยงามนั้นได้ด้วยตาตนเอง

ที่ปัตตานีวันนี้  ทะเลยังคงสวยงาม  ป่าเขายังอุดมสมบูรณ์  อารยธรรมที่สั่งสมสืบทอดต่อกันมาจากผู้คนทั้งสามอารยธรรมยังคงได้รับการสืบทอดเก็บรักษาไว้อย่างยิ่งใหญ่และสวยงาม  ในสถานการณ์อันไม่มีความแน่นอนเช่นนี้  หากกล่าวสำหรับชาวปัตตานีเอง  พวกเขารับรู้และเข้าใจแล้วว่าอะไรเป็นอะไร  สิ่งใดคือผลแห่งความพยายามของผู้ไม่หวังดีที่หวังจะสร้างความแตกแยก  และชาวปัตตานีควรปฏิบัติตนต่อภาวะเช่นนี้อย่างไร  สิ่งที่น่าเป็นห่วงอย่างยิ่งก็คือ  ภาวะความร้อนแรงจากสื่อต่าง ๆ  และความรู้สึกอ่อนไหวของผู้รับสื่อ  ความกลัวของมนุษย์ที่แม้จะไม่ใช่ความผิด  แต่ก็ดูออกจะเกินเหตุไปสักหน่อย  ยังจะผู้คอยเก็บเกี่ยวผลประโยชน์และลูกคู่คอยผสมโรงอีกมากราย