ภาพสัตว์ในจินตนาการจากศาสนา
ในศาสนาอิสลาม ชาวไทยมุสลิมถือว่า นกอัลโบรัก เป็นนกแห่งสวรรค์ ลักษณะของนกชนิดนี้เป็นนกจินตนาการว่ามีหน้าตาคล้ายเทพธิดา ศีรษะคลุมด้วยผ้าแพรแบบชาวอาหรับ มีปีกคล้ายนกยูงตัวเป็นม้า มีสี่เท้า หางเหมือนหางนกยูง การวาดรูปนกอัลโบรักจะไม่เกี่ยวกับการสร้างรูปเคารพบูชา แต่เป็นนกที่มีประวัติความเป็นมาเกี่ยวกับศาสนาอิสลาม เพราะนกอัลโบรักชาวปัตตานีเรียกว่า “นกบอเราะฮ์” เป็นนกที่พระอัลเลาะห์ประทานแก่รอซูล ให้เป็นพาหนะเดินทางเข้าเฝ้าพระองค์ ณ สวรรค์ชั้นปีที่ 7 ชื่อ Dar - ul - karar ในศาสนาอิสลาม รอซูลที่สำคัญมี 25 องค์ องค์สุดท้ายคือพระนางอูฮัมหมัด ผู้รับคัมภีร์อัลกุรอ่าน จากพระอัลเลาะห์มาประกาศให้มนุษย์ทราบและถือปฏิบัติ
ภาพสัตว์หิมพานต์ของไทย
สืบเนื่องจากลักษณะของศิลปะอิสลามจะต้องหลีกเลี่ยงการเกี่ยวพันกับรูปร่างของมนุษย์ เพราะเกรงว่าจะเป็นการเลียนแบบพระผู้เป็นเจ้า (พระเจ้าเป็นผู้ทรงสร้างมนุษย์ “พระองค์คือผู้ทรงจัดรูปร่างของสูเจ้าอยู่ในครรภ์ของมารดาไว้ตามที่พระองค์ทรงประสงค์” อัล-กุรอ่าน 3 : 5)
ดังนั้นสัตว์หิมพานต์ที่มีลักษณะผสมผสานของสัตว์ชนิดต่าง ๆ จนบางครั้งดูเป็นสัตว์ประหลาดไม่มีตัวตนที่เป็นจริงในโลกนี้ จึงถูกช่างตกแต่งลวดลายจิตรกรรมนำมาใช้ตกแต่งลวดลายบนเรือกอและอย่างมากมาย เหตุเพราะความสวยงามและไม่ขัดกับข้อความเชื่อทางศาสนาอิสลาม สัตว์หิมพานต์ที่นำมาตกแต่งบนเรือ ได้แก ตระกูลสิงห์ หนุมาน ตระกูลนาค และเงือก เป็นต้น
ภาพหนุมาน
เกี่ยวกับหนุมาน อนันต์ วัฒนานิกร ให้สัมภาษณ์ วุฒิ วัฒนสิน ผู้สัมภาษณ์ ณ บ้านเลขที่ 65 ถ.เจริญประดิษฐ์ อ.เมือง จ.ปัตตานี ความว่า “ภาพหนุมานที่ปรากฏเป็นลวดลายจิตรกรรมบนเรือกอและ ได้รับอิทธิพลมาจากเรื่องราวในวรรณคดีของอินโดนีเซีย และจากตำราวาดภาพสัตว์ในวรรณคดีไทยที่มีจำหน่ายอยู่ในท้องตลาดทั่วไป
ภาพนาค
นาคหรือพญานาคเป็นสัตว์ในจินตนาการ ที่ปรากฏในวัฒนธรรมของชาวไทยภาคใต้ทั้งที่เป็นความเชื่อและประเพณีต่าง ๆ มากมาย ส่วนใหญ่นาคจะเป็นสัญลักษณ์ที่เกี่ยวกับน้ำซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้พืชพรรณธัญญาหารอุดมสมบูรณ์เป็นเครื่องอุปโภคบริโภค เป็นสิ่งชำระล้างช่วยให้เกิดความสะอาดสดชื่น รวมทั้งที่สมมุติเอาสายน้ำแทนกระแสธรรมอันชำระมลทิน นอกจากนี้ยังใช้นาคหรือพญานาคเป็นสัญลักษณ์แทนเครื่องสัญจร นำข้ามมหาสมุทรตลอดจนนำชีวิตไปสู่ฝั่งแห่งความเจริญ สัญลักษณ์เหล่านี้จะปรากฏรูปแบบและลักษณะต่าง ๆ ล้วนสืบต่อกันมาช้านาน จนกลายเป็นวัฒนธรรมพื้นบ้าน
นาคเป็นสัตว์ในจินตนาการที่นำมาใช้เพื่อตกแต่งยานพาหนะเฉพาะในประเพณีการชักพระของชาวภาคใต้ ทั้งนี้เพราะมีความเชื่อว่าประเพณีดังกล่าว ทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ช่างตกแต่งลวดลายจิตรกรรมบนเรือกอและเห็นแล้วประทับใจ จึงนำเอาภาพนาคมาตกแต่งบนเรือกอและอีกทางหนึ่งด้วย แต่ไม่ได้มีความเชื่อหรือเพื่อการเคารพบูชาแต่ประการใด และนาคที่นำมาตกแต่งได้แก่ พญานาค นาคปักษิณ เหรา และ มัจฉานาคา เป็นต้น
ภาพเงือก
ลักษณะของเงือกส่วนใหญ่ จะมีท่อนบนเป็นคน ท่อนล่างเป็นปลา |