หนังใหญ่วัดขนอน
วัดขนอน
วัดขนอนตั้งอยู่ริมแม่น้ำแม่กลอง ด้านหน้าจดแม่น้ำ ด้านหลังจดถนนลูกรัง มีเนื้อที่ประมาณ ๒๐ ไร่ อยู่ที่ตำบลสร้อยฟ้า อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี อยู่ห่างจากตัวอำเภอประมาณ ๒ ก.ม. ตามถนนคันคลองของชลประทาน แล้วเลี้ยวเข้าถนนลูกรังอีกประมาณ ๔ ก.ม. วัดขนอนอยู่ทางขวามือของถนน ผู้ให้ความสนับสนุนการแสดงหนังใหญ่ตลอดมาคือพระอิการจวน กนฺตจิตโต ภายหลังเปลี่ยนเจ้าอาวาสหลายครั้ง ทำให้การสนับสนุนหนังใหญ่ขาดความต่อเนื่อง ที่บริเวณวัดมีโรงเรียนขององค์การบริหารส่วนจังหวัดด้วย และมีที่พักสำหรับผู้ที่ต้องการไปพัก
ประวัติของหนังใหญ่วัดขนอน
ท่านพระครูศรัทธาสุนทร ซึ่งชาวบ้านเรียกหลวงปู่กล่อม เจ้าอาวาสวัดขนอน เกิดเมื่อปี ๒๓๙๑ มรณภาพเมื่อ ๒๔๘๕ เป็นผู้เริ่มคิดสร้างหนังใหญ่ขึ้น เมื่อร้อยปีเศษมาแล้ว เพราะมีความสนใจด้านการช่าง ที่วัดมีหนังเป็นตัวอยู่บ้างแล้ว คือหนังเดี่ยวตัวไม่ใหญ่ เรียกว่าหนังกลาง ประกอบกับมีนายอั๋งผู้เคยเป็นโขนคณะของพระแสนทองฟ้าเจ้าเมืองราชบุรีมาชวนให้ทำหนังใหญ่เป็นสมบัติของวัด ท่านพระครูจึงได้ชวนช่างจาด ช่างจ๊ะ ชาวราชบุรี และช่างพ่วงชาวบ้านโป่งมาร่วมกันทำตัวหนัง โดยครูอั๋งเป็นช่างสลัก และอีก ๓ คนเป็นช่างเขียน ท่านพระครูจะเป็นผู้บอกว่าใครควรจะเป็นผู้เขียนรูปตัวใด หนังชุดแรกที่สร้างคือชุดหนุมานถวายแหวน ต่อมามีการสร้างหนังใหญ่เพิ่มเติมชุดที่สองช่างจ๊ะเป็นผู้เขียนและสลักแต่ผู้เดียว ไม่มีผู้จำได้ว่าเป็นชุดอะไรและมีกี่ตัว หลังจากนั้นก็มีการสร้างต่อมาอีกหลายชุด ชุดสุดท้าย คือชุดทศกัณฑ์สั่งเมือง ช่างจ๊ะเป็นผู้เขียนและสลัก ส่วนชุดอื่นๆ นอกจากนี้ไม่ทราบว่าใครเป็นช่าง รวมตัวหนังทั้งหมดประมาณ ๓๓๐ ตัว มีชุดต่าง ๆ ดังนี้
๑. ชุดหนุมานถวายแหวน
๒. ชุดสหัสสกุมารและเผาลงกา
๓. ชุดศึกอินทรชิตครั้งที่ ๑
๔. ชุดศึกมังกรกัณฐ์
๕. ชุดศึกวิรุญมุข
๖. ชุดนาคบวช
๗. ชุดพรหมาสตร์
๘. ชุดศึกทศกัณฐ์ครั้งที่ ๕
๙. ชุดหนุมานอาสา
๑๐. ชุดทศกัณฐ์สั่งเมือง
๑๑. ชุดศึกบรรลัยกัลป์
นายละออ ทองมีสิทธิ์ อายุ 88 ปี ผู้พากย์ และผู้ให้บทพากย์โบราณ ที่มา : ผะอบ โปษะกฤษณะ.2520,ไม่ปรากฎเลขหน้า
การที่วัดขนอนสร้างหนังใหญ่ได้มาก เป็นเพราะชาวบ้านมีศรัทธา นำหนังวัวมาถวายวัดชาวบ้านใช้วัวทำนา เมื่อวัวตายจะแล่หนังมาให้วัดทำหนัง เมื่อมมีหนังวัวมาก วัดจึงเสร้างหนังใหญ่ได้มากและมีขนาดใหญ่เป็นพิเศษ บางตัวสูง ๒ เมตร กว้าง ๑ เมตรครึ่ง ปัจจุบันตัวหนังได้หายไปบ้าง ชำรุดบ้าง บางตัวก็ฆ่าไม่ลง (ย่น) บางตัวยังไม่เคยออกแสดง
หนังใหญ่ทั้งหมดถือเป็นสมบัติของวัดวัดขนอน คณะหนังใหญ่จะเป็นชาวบ้านในละแวกนั้นซึ่งส่วนใหญ่มีอาชีพทำนา อยู่ในความอุปถัมภ์ของวัด ถ้ามีผู้ต้องการหาไปเล่นต้องไปติดต่อกับวัดทางวัดจะจัดและรับผิดชอบทุกอย่าง รายได้จะเป็นของวัด ใช้ทุนบำรุงวัดและคณะหนัง นายลออ ทองมีสิทธิ์ เป็นทั้งครูหนังและนายหนังตลอดมา และเพิ่มเสียชีวิตไปเมื่อเร็ว ๆ นี้ ผู้ร่วมคณะมีประมาณ ๒๕ คน นายลออเป็นผู้พากย์หนังที่ยังไม่มีผู้ใดสามารถเท่า โดยเฉพาะเป็นผู้จดจำบทได้แม่นยำ และมีบทพากย์ไว้เกือบครบทุกชุด ปัจจุบันได้มอบให้เป็นลิขสิทธิ์ของสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ข้อมูลต่าง ๆ เกี่ยวกับหนังใหญ่วัดขนอน นายละออเป็นผู้จดจำและเล่าไว้เป็นหลักฐานให้คนรุ่นหลังได้ทราบ
เดิมผู้พากย์หนังคนแรกคือครูอั๋ง คืออาของนายละออ ชื่อเพิ่มเดิมเป็นหมื่นพินิจอักษร เสมียนของพระแสนทองฟ้า นายเพิ่มได้หัดให้นายลออพากย์หนังต่อมาผู้เชิดสมัยก่อนคือครูบก (ซึ่งพากย์ด้วย) เป็นครูของผู้เชิดรุ่นต่อ ๆ มาจนทุกวันนี้
เมื่อครั้งสงครามโลกครั้งที่ ๒ การแสดงหนังใหญ่ได้หยุดไป เพราะสภาวะบ้านเมือง ไม่มีใครดูแลรักษาตัวหนัง เนื่องจากท่านพระครูศรัทธาสุนทรมรณภาพ ตัวหนังถูกทิ้งอยู่กับดินใต้ถุนกุฏิเมื่อสงครามเลิกมีชาวต่างประเทศมาพบเข้า จึงได้จัดการเอากลับมาเก็บบนกุฏิอีกครั้ง
ปัจจุบันผู้แสดงหนังใหญ่วัดขนอนเป็นชุดใหม่ซึ่งศึกษาต่อมาจากครูเก่า นายจาง กลั่นแก้วซึ่งเป็นลูกศิษย์ของครูบก เป็นผู้ฝึกซ้อมเด็กรุ่นใหม่ คนพากย์คือนายประสบ วงศ์จีน และนายวุ้น ขังเกศ ซึ่งเรียนพากย์จากนายลออ ผู้เชิดส่วนใหญ่เป็นเด็กกำพร้าที่ทางวัดเลี้ยงไว้
วัดขนอนเป็นแห่งเดียวที่มีหนังจำนวนมากที่สุด และมีตัวหนังครบเป็นเรื่อง และมีการเล่นกันอยู่จนทุกวันนี้ แต่นับวันก็จะได้เล่นน้อยลงไม่ค่อยได้เล่นตอนยาวๆต่างจังหวัดทางภาคใต้นิยมจ้างมากกว่าที่อื่น นอกจากนี้ก็มีการแสดงบทสั้น ๆ สาธิตให้ผู้ที่ต้องการดู หรือเพื่อการศึกษา