เทคนิคในการทำตัวหนังเจ้าหรือหนังครู
“หนังเจ้า” เป็นหนังครู เมื่อเป็นหนังครูก็ต้องมีกรรมวิธีพิเศษในการจัดหาหนังมาทำ หนังครูมีอยู่ด้วยกัน ๓ ตัว คือ ฤาษี ๑ พระอิศวร พระนารายณ์ ๑ ทศกัณฐ์ ๑ ดังบทไหว้ครู ทวยที่ ๑ บรรทัดสุดท้ายว่า “เบื้องซ้ายข้าไหว้ทศกัณฐ์ เบื้องขวาอภิวันท์ สมเด็จพระรามจักรี” ภาพพระฤาษี สลักเป็นภาพฤาษีถือไม้เท้าท่าทางเป็นคนแก่ ภาพพระอิศวร พระนารายณ์ เป็นภาพท่าแผลงศร เช่นเดียวกับภาพทศกัณฐ์จะเป็นภาพท่าแผลงศร ซึ่งเรียกกันว่า “หนังแผลง” หนังทั้งสามตัวใช้บูชาครูก่อนการแสดง เรียกขั้นตอนก่อนการแสดงนี้ว่า “เบิกหน้าพระ”
หนังพระอิศวรและพระนารายณ์ต้องทำจากหนังวัวที่ถูกเสือกัดตาย ถูกฟ้าผ่าตาย หรือออกลูกตาย ตายลักษณะนี้เรียกว่า โคตายพราย ส่วนตัวฤาษีจะต้องหาหนังที่มีอำนาจ เช่น หนังสือหนังหมี ซึ่งเชื่อถือกันว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ มีตบะ มีพลังที่จะใช้ในการลงอักขระเลขยันต์ ให้มีเมตตามหานิยม
พิธีสลัก ผู้เขียนและผู้สลักต้องนุ่งขาวห่มขาว พร้อมทั้งมีสิ่งของบูชาครูด้วยเครื่องบัดพลี คือบายศรีปากชาม ๑ เครื่องกระยาบวด ๑ หัวหมู ๑ เงินค่ากำนลสองสลึงเฟื้อง ธูปเทียนบูชากรรมวิธีทำหนังเจ้า ทุกอย่างต้องทำให้เสร็จในวันเดียว เมื่อเสร็จแล้วใช้ไม้ที่พาดบนโลงศพมาถากเหลาขนาดที่เหลาไม้ไผ่ที่ใช้ทำตับหนัง เอามาประกบหน้าหลัง แล้วใช้หวานผูกติดกัน คงเหลือไม้ส่วนล่างไว้จับเชิดประมาณ ๕๐ เซนติเมตร การทำอย่างนี้เพื่อให้มีความขลังมากยิ่งขึ้น
ทางด้านดนตรี มี “ตะโพนครู” ใช้ในการบูชา ขึงหนังเสือหน้าหนึ่ง หนังหมีหน้าหนึ่ง หนังเสืออยู่ทางหน้าใหญ่ หนังหมีไว้หน้าเล็ก และพิธีประกอบครอบครูหนังใหญ่ โขน ละคร ตามประเพณีโบราณ ผู้ประกอบพิธีต้องนั่งบนขันสาคร ใช้หนังเสือปูรองขันสาครที่คว่ำลง แล้วจึงเอาหนังหมีมาปูบนขันสาคร สำหรับให้ผู้ครอบนั่งครอบบรรดาศิษย์ที่เข้ามารับการครอบ การครอบดังกล่าวเชื่อว่าจะเกิดความขลัง มีอานุภาพ มีความสำเร็จในการทำกิจการนั้น ๆ เป็นอย่างดี
การเคลือบตัวหนังให้เป็นเงางาม คงทนถาวรต่อสภาพอุณหภูมิและความชื้นที่เปลี่ยนแปลง
สมัยโบราณ ถ้าต้องการให้หนังเป็นมัน ใช้ใบฟักข้าวถูทา บางท้องถิ่นใช้น้ำมันยางใสทา แต่ที่พบว่าเป็นมันคงทนถาวร ใช้ยางมะขวิดดิบ ซึ่งมีคุณสมบัติคล้ายแลคเกอร์หรือยูริเทน เคลือบตัวหนัง สามารถกันความขึ้นได้ สามารถรักษาสภาพของหนังและสีให้คงทนต่อสภาพดินฟ้าอากาศ
ไม้ตับหนัง
ขั้นตอนสุดท้ายของการทำรูปหนังใหญ่ คือ การผูกไม้สำหรับเชิด เรียกว่า “ไม้ตับหนัง” หรือ “ไม้คีบหนัง” ลักษณะคล้ายตับปิ้งปลา ถ้าเป็นหนังตัวเล็กใช้ไม้ประกบเป็นไม้ตับคู่เดียว ถ้าเป็นตัวหนังใหญ่ ๆ ใช้ไม้ประกบเป็นไม้ตับ ๒ คู่และให้ห่างกันพอสมควร ไม้ตับหนังนิยมใช้ไม้ไผ่ที่แก่จัดเหลาให้เล็ก ๆ ด้านในแบนเรียบติดกับผืนหนัง ด้านผิวเหลาให้มนไม่ให้หนาหรือบางจนเกินไป ขนาดของไม้ตับหนัง หนาประมาณครึ่งนิ้วถึง ๑ นิ้ว ส่วนปลายเล็กกว่าส่วนโคนเล็กน้อย เพื่อกันมอดหรือแมลงกินไม้ ต้องนำไม้ตับหนังมารมควันไฟเสียก่อน การผูกไม้ตับหนังต้องใช้หวายที่เหลาเป็นเส้นเล็ก ๆ ผูกให้แน่นเหมือนกับการผูกขอบกระด้งหรือขอบตะแกรง เหลือโคนให้ยาวลงมาสำหรับจับเชิดประมาณ ๕๐ เซนติเมตร ถ้าเป็นหนังใหญ่ เช่น หนังจับ หนังพลับพลา หนังเมือง หนังราชรถ หนังปราสาท ต้องเหลือไม้ตับไว้ประมาณ ๗๕ เซนติเมตร ที่ต้องทำที่จับให้ยาว เพราะเวลายกหนังมาเต้นที่หน้าจอจะต้องใช้ลำแขนตรงข้อศอกทาบติดกับไม้ช่วยในการยก คนเชิดจะยกหนังให้ตั้งตรงด้วยข้อมือไม่ไหว ทำให้หนังเอนโย้ไปมา ดูแล้วไม่เกิดความสวยงาม