สมเด็จพระบรมราชินีนาถ กับการอนุรักษ์ธรรมชาติ
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไปทรงเยี่ยมราษฎรทั่วทุกภาคของประเทศมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๗ ทำให้ทรงทราบด้วย พระเนตรพระกรรณว่าสาเหตุของการตัดไม้ทำลายป่าเกิดจากความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ และความยากจนของราษฎร เป็นการดิ้นรนเพื่อให้มีชีวิตรอด ทำให้ต้องรับจ้างตัดไม้ เผาถ่านเพื่อหาเงินมาเลี้ยงครอบครัว เมื่อป่าหมดสภาพไป นอกจากทำให้เกิดภาวะ ฝนแล้ง ปลูกพืชพรรณธัญญาหารไม่ได้ผลแล้ว สัตว์ป่าที่เคยมีชุกชุมตามป่าเขา ลำเนาไพรก็พลอยลดจำนวนลง บางชนิดสุญพันธุ์ไปก็มี สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงห่วงใจในปัญหาที่ทรัพยากร ธรรมชาติถูกทำลายลงอย่างรวดเร็วมาก ดังนั้น ในขณะที่ทรงสร้างงานด้านศิลปาชีพ เพื่อความอยู่ดีกินดีของราษฎร ก็ทรงสร้างงานด้านอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมพร้อมกันไปด้วย ดังพระราชดำรัสที่ทรงเล่าพระราชทานแก่ คณะบุคคลที่เข้าเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ ศาลาตุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๖ ความตอนหนึ่งว่า
“...เป็นพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวว่า ทำอย่างไรจะให้ชาวบ้าน ไม่เห็นว่าป่าเป็นศัตรูกับเขา ชาวบ้านโดยมากมักจะได้รับลูกยุแล้วบุกเข้าไปตัดป่า ตำรวจจะไป จับชาวบ้านซึ่งยากจนนี่ก็ลำบาก จะทำให้ศัตรูของประเทศได้โอกาส จะทำอย่างไรดี ในที่สุดท่านก็คิดออก ท่านบอกว่าถ้าชาวบ้านปลูกป่าเสียเองดูแลป่าเสียเอง เขาได้กินได้อยู่ มีความสุขความเจริญในป่า เขาก็จะดูแลป่า ถึงได้เกิดโครงการป่ารักน้ำขึ้น”
โครงการป่ารักน้ำ