สมเด็จพระบรมราชินีนาถ กับการอนุรักษ์ธรรมชาติ
บ้านเล็กในป่าใหญ่บ้านหนองห้า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตร โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ตามพระราชดำริ บ้านหนองห้า ตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคาน จังหวัดพะเยา เมื่อวันที่ ๑๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๔๘ ซึ่งมีพระราชดำริให้จัดตั้งขึ้น เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๕ พื้นที่บริเวณโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่นี้ เดิมเป็นหมู่บ้านร้าง มีการลักลอบ ปลูกฝิ่นและลำเลียงยาเสพติดเข้าประเทศ หน่วยงานต่าง ๆ ได้สนองพระราชดำริ ดำเนินการจัดตั้งหมู่บ้านเป็นที่อยู่ของชาวไทยภูเขาเผ่าอาข่า มูเซอ กะเหรี่ยง และเย้า จำนวน ๒๐ ครอบครัว ในพื้นที่ประมาณ ๑๐๐ ไร่ ซึ่งอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ ป่าน้ำเปื๋อย-ป่าน้ำหย่วน และป่าน้ำลาว ราษฎรที่เข้าร่วมโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ ได้รับการอบรมให้มีความเข้าใจในด้านการเกษตรแบบผสมผสานตามแนวพระราช ดำริพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง ราษฎรดำรงชีวิตอยู่ในป่า แบบพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ปลูกจิตสำนึกให้อนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ และป้องกัน ไฟป่า มีการสร้างแนวกันไฟและสร้างฝายดักตะกอนบริเวณลำห้วยเพื่อชะลอ การไหลของน้ำ ทำให้กล้าไม้เจริญเติบโต ตลอดจนปลูกป่าเสริมในพื้นที่ป่าเสื่อม โทรม ด้านการเกษตรส่งเสริมให้ปลูกข้าวพันธุ์น้ำรู ทั้งนาดำและนาขั้นบันได มีผลผลิตเพิ่มขึ้นแต่ยังไม่เพียงพอต่อการบริโภค เนื่องจากดินขาดความอุดมสมบูรณ์ และขาดแคลนน้ำสำหรับใช้ในการเกษตรกรมชลประทานจึงได้สร้างฝาย พร้อมระบบ ท่อส่งน้ำและถังเก็บน้ำ ส่งเข้าพื้นที่การเกษตรของราษฎรส่งเสริมให้ปลูกพืชผัก สวนครัวปลอดสารพิษ ปลูกไม้ผลเมืองหนาว เช่น ท้อ เกาลัด พลับ แมคคาเดเมีย และแอปเปิล เป็นต้น ตลอดจนส่งเสริมการเลี้ยงสัตว์ เช่นไก่พื้นเมือง เป็ด สุกรพันธุ์ลูกผสมเหมยซาน และปลาเฉาอื้อ เพื่อให้ราษฎรมีอาหารไว้บริโภคและ จำหน่าย ราษฎรชาวไทยภูเขาเหล่านี้ได้รับการส่งเสริมให้เรียนภาษาไทย จนสามารถพูด ฟัง อ่าน และเขียนภาษาไทยได้
โครงการป่ารักน้ำ